استفاده از کارت‌های رنگی چسبنده برای تعیین تنوع زیستی مزارع ذرت

نمونه‌برداری یکی از اصول مهم در مطالعات مورفولوژیک، بیولوژیک و اکولوژیک در حشره‌شناسی کشاورزی است.   در این پژوهش کارآیی کارت‌های تله چسب‌دار، به رنگ آبی و زرد برای جلب حشرات مفید و آفت در مزرعه ذرت در دشت قزوین با شش تیمار در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار مقایسه و مشخص گردید که کارت‌‌ زرد بیشترین جذابیت و کارت‌ آبی کمترین جذابیت را برای حشرات مفید خانواده‌‌های Chalcidoidae، Coccinellidae، Chrysopidae، Staphylinidae، Forficulidae وCarabidae دارد. همچنین کارت‌‌ زرد جذابیت بیشتری برای حشرات آفت خانواده‏ ها‌ی Jassidae، Chrysomelidae، Gryllidae و Gelechiidae دارد و تله‌ زرد و آبی به یک اندازه برای حشرات آفت خانواده‏ها‌یThripidae ، Chrysomelidae ، Lygaeidae، Pentatomidae، Acrididae، Noctuidae، Gryllidae و Aphidae جذابیت دارد. بین تعداد حشرات آفت خانواده‌‏هایChrysomelidae ، Jassidae، Pentatomidae و Aphidae؛ Jassidae وGelechidae ؛ Lygaeidae، Pentatomidae، Noctuidae و Gryllidae؛ Pentatomidae وGryllidae؛ و بین تعداد حشرات مفید خانواده‌‏های Coccinellidae، Chrysopidae، Staphylinidae، Forficulidae وCarabidae؛ Chrysopidae، Chalcidoidae و Carabidae؛ Staphylinidae و Carabidae؛ Forficulidae وCarabidae ؛ و همچنین حشرات آفت و مفید خانواده‏ها‌ی Thripidae، Coccinellidae و Staphylinidae؛Chrysomelidae ، Chrysopidae، Staphylinidae وChalcidoidae ؛ Jassidae، Chrysopidae و Chalcidoidae؛ Lygaeidae و Forficulidae؛ Pentatomidae و Forficulidae؛ Acrididae و Chrysopidae؛ Gryllidae و Staphylinidae؛ Gelechidae وChalcidoidae؛ همبستگی مثبت و معنی‌داری مشاهده گردید که نشان می‌دهد احتمالاً تغییر در جمعیت حشرات فوق مستقل از عوامل وابسته به جمعیت است . با توجه به روابط فوق تله‌های رنگی چسب‌دار وسیله‌ای بسیار مطلوب و مؤثر برای مطالعه جمعیت آفات و دشمنان طبیعی آنها هستند. ولی نمی‌توان از این کارت‌ها در مزارع ذرت برای کنترل آفات استفاده نمود.

کلمات کلیدی: تله‌های چسبدار رنگی, ذرت، همبستگی، آفات، حشرات مفید

Using colored sticky cards to study maize insect biodiversity

Abstract:

Sampling is an important principle of morphological, biological and ecological studies in agricultural entomology. Sticky cards are very desirable and effective tools for studying populations of pests and natural enemies. In this study, we used adhesive performance cards in blue and yellow color to attract beneficial insects and pests in a corn field in the Qazvin province with six treatments in a randomized complete block design with three replicates. The yellow cards had the most attractiveness and the blue cards had the less attractiveness for beneficial insect's family Chalcidoidae, Coccinellidae, Chrysopidae, Staphylinidae, Forficulidae and Carabidae. Also yellow cards were more attractive to insect pests of Jassidae, Chrysomelidae, Gryllidae and Gelechiidae and yellow and blue traps for insect pest to number of family Thripidae, Chrysopidae, Lygaeidae, Pentatomidae, Acrididae, Noctuidae, Gryllidae and Aphidae is attractive. Between the number of insect pests family Chrysomelidae, Jassidae, Pentatomidae and Aphidae; Jassidae and Gelechiidae; Lygaeidae, Pentatomidae, Noctuidae, and Gryllidae; Pentatomidae and Gryllidae; and between the number of insects useful family Coccinellidae, Chrysopidae, Staphylinidae, Forficulidae and Carabidae; Chrysopidae, Chalcidoidae and Carabidae; Staphylinidae and Carabidae; Forficulidae and Carabidae; and the insect pest and beneficial family Thripidae, Coccinellidae and Staphylinidae; Chrysomelidae, Chrysopidae, Staphylinidae and Chalcidoidae; Jassidae, Chrysopidae and Chalcidoidae; Lygaeidae and Forficulidae; Pentatomidae and Forficulidae; Acrididae and Chrysopidae; Gryllidae and Staphylinidae; Gelechiidae and Chalcidoidae; positive correlation and significance was observed that Possibly indicate changing in insect population independent of these factors is related to population. Considering the above relations, colored Sticky traps are very desirable and effective means to study populations of pests and their natural enemies, but not in the cards of the maize used for pest control.

Key words: sticky colored traps, corn, correlation, pests, beneficial insects

بررسی نوشته‌ها

رنگ تله، محل نصب و ارتفاع نصب در جذابیت تله‌ها مورد توجه آدامز و لوز (1986) قرار گرفته‌است. در بررسی آن‌ها جذابیت کک ذرت Chaetocnema pulicaria به تله‌های زرد پررنگ و زرد کم‌رنگ بنحو معنی‌داری بیشتر از سایر رنگ‌ها است و بهترین محل نصب داخل مزرعه ذرت و در ارتفاع 0.6 متر تعیین گردید. ولی اسکر و همکاران (2002) در مزارع ذرت ایالت آیوا استفاده از تله‌های چسبی زردرنگ به ارتفاع 0.6 متر را برای تخمین جمعیت کک C. pulicaria در اوایل فصل در حاشیه مزرعه ذرت توصیه نمودند.

از تله‌های رنگی چسبدار برای بررسی‌های قرنطینه‌ای نیز استفاده می‌شود. هارمن و همکاران 2007 نشان دادند در بین کارت‌های رنگی آبی، سبز، سفید و زرد چسب‌دار که معمولاً برای کاهش آلودگی به Caliothrips fasciatus (Pergande) مورد استفاده قرار می‌گرفته کارتهای سبز بیشترین سطح جذابیت را داشته‌اند.

تله‌های رنگی چسب‌دار به عنوان سیستم هشدار دهنده قبل از خارج شدن جمعیت آفات از کنترل وسیله‌ای مطلوب هستند. حق‌شناس و همکاران 1387 نشان داده‌اند با استفاده از تله‌های چسبی رنگی می‌توان در زمینه پیش آگاهی و ظهور کک چغندر از تله‌های زرد لیمویی به ارتفاع 0.25 متر از سطح زمین در حاشیه مزرعه استفاده نمود.

چنانچه از مجموع بررسی‌ها ملاحظه می‌گردد در استفاده از تله‌‌های رنگی چسبدار در مزارع، تاکید بیشتر بر پیش‌آکاهی و هشدار است در این پژوهش به جزئیات بیشتری از تصمیم‌گیری برای کنترل آفات با توجه به حشرات مفید و غیر هدف پرداخته می‌شود.

مواد و روش‌ها

تله‌های رنگی زرد و آبی چسب‌دار

با استفاده از کارت‌های تله چسب دار به رنگهای زرد و آبی ساخت انگلستان شرکت Ipm Russell به ابعاد cm 10×24/5 که cm 10×20 آن در هر دو طرف چسب داشت اثر شش تیمار به شرح جدول 1 برای جذب حشرات در مزرعه ذرت مورد ارزیابی قرار گرفت.

 

طرح آزمایشی و عملیات زراعی

این طرح در بهار سال 1387 در استان قزوین شهرستان آبیک، روستای حسین آباد رضوی در یک قطعه زمین زراعی 10 هکتاری اجرا شد. قطعه زمین فوق دارای بافت رسی لومی با 4/7 = PH و 75/0%‌=OC و 8/3=EC بود. پس از آماده سازی بستر کشت و اضافه کردن کودهای پایه طبق توصیه آزمون خاک در تاریخ 25/3/87 با دستگاه پنوماتیک بذرکار کودکار، بذر رقم SCK 704 به میزان 27 کیلوگرم در هکتار کشت شد. این بررسی با شش تیمار در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گردید(شکل1). تیمارهای اجرا شده مطابق جدول 1 عبارتند از: یک عدد کارت آبیB1، دو عدد کارت آبیB2، یک عدد کارت زرد Y1، دو عدد کارت زرد Y2، یک عدد کارت زرد و یک عدد کارت آبی Y1B1 و دو عدد کارت زرد و دو عدد کارت آبی Y2B2 که هر یک یا دو کارت روی یک پایه چوبی چسبانده و در کنار هم نصب شدند. هر واحد آزمایشی (کرت) از چهار ردیف کاشت به طول پنج متر تشکیل شده بود. فاصله‌ی بین کرت‌ها از هم دو متر و فاصله از حاشیه سه متر در نظر گرفته شد. فاصله‌ی بین ردیف‌های کاشت 75 سانتی‌متر و فاصله‌ی بوته‌های ذرت از یکدیگر روی ردیف‌های کاشت 18 سانتی‌متر در نظر گرفته شد. میزان کود پایه مصرفی در هکتار طبق توصیه 180 کیلو گرم سوپر فسفات تریپل و 150 کیلو گرم سولفات دو پتاس و 70 کیلو گرم اوره در نظر گرفته شد. آبیاری اول در تاریخ 6/4/87 انجام گرفت. در تاریخ 13/4/87 حدوداً 50% بذور جوانه زده و از خاک خارج شدند. آبیاری دوم در تاریخ 1/5/87 و آبیاری سوم 15/5/87 و آبیاری‌های بعدی با دور هر هشت روز یکبار انجام گردید. برای کنترل علفهای هرز طبق عرف محل ابتدا در تاریخ 25/4/87 با علف کش 2,4-D اقدام به سمپاشی شد و سپس در تاریخ 27/4/87 نیز با استفاده از وجین زن شمشیری عملیات مبارزه تکمیلی صورت گرفت و در تاریخ 29/4/87 با استفاده از کولتیواتور کودریز، کود سرک به مقدار 220 کیلو گرم در هکتار به مزرعه ذرت اضافه شد.

روش‌های نمونه برداری

در تاریخ 26/4/87 سری اول کارتهای زرد و آبی طبق نقشه طرح در شکل 1 نصب شد. در تاریخ 17/5/87 کارتهای سری اول جمع‌آوری و کارتهای سری دوم نصب گردید. جمع‌آوری کارتهای نصب شده سری دوم و نصب کارتهای جدید در تاریخ 10/6/87 انجام گرفت. کارتهای نصب شده سری سوم مورخه 4/7/87 جمع‌آوری گردید. در تمام مراحل تله‌ها، همسطح با ارتفاع رشد بوته‌های ذرت در ردیف‌های میانی و در مرکز هر کرت نصب شدند. پس از انتقال کارت‌ها به آزمایشگاه تمام حشرات موجود در هر دو روی آنها با مشاهده در زیر بینوکولر شمرده شدند.

تجزیه آماری

نرمال بودن تمام داده‌ها قبل از تجزیه واریانس بررسی گردید. در صورت نیاز توزیع انحراف آنها با تبدیل مناسب به‏صورت نرمال درآمد. بدلیل آنکه داده کارت‌های ناخوانا بشکل داده گم‌شده مورد بررسی قرار گرفت؛ میانگین داده‌ها با استفاده از آزمون LsMeans در سطح احتمال 5 درصد مقایسه شدند. برای تجزیه داده‌ها از نرم‌افزار SAS استفاده شد.

نتایج

اثر کارت‌های رنگی چسب‌دار بر جذب حشرات مفید

تجزیه واریانس نشان داد که بین تیمارها از نظر جذب حشرات مفید به تیمارها اختلاف معنی‌داری در سطح احتمال پنج درصد وجود ندارد (جدول2). ولی مقایسه‌ مستقل کارت آبی در برابر کارت زرد (B VS Y) در حشرات Chalcidoidae، Coccinellidae، Chrysopidae، Staphylinidae و Forficulidaeمعنی‌دار شده است. مقایسه مستقل مقایسه مستقل دو عدد کارت ‌در مقابل یک عدد کارت‌ (1 VS 2) معنی‌دار نشد. یعنی دو برابر کردن کارت‏ها بر جذابیت آنها تاثیر معنی‌دار ندارد. مقایسه مستقل مقایسه مستقل کارت‌های زرد و کارت‌های آبی در مقابل مخلوط کارت‌های آبی و زرد (B Y VS BY) نشان می‌دهد که استفاده از هر دو کارت با هم یا جدا از یکدیگر بر جذابیت آنها بر حشرات تأثیر معنی‌دار ندارد. همچنین مقایسه مستقل مقایسه مستقل کارت‌های مخلوط یک زرد و یک آبی در مقابل کارت‌های مخلوط دو عدد زرد و دو عدد آبی B1Y1 VS B2Y2)) نشان می‌دهد که استفاده کارت‌های مخلوط یک زرد و یک آبی در مقابل کارت‌های مخلوط دو عدد زرد و دو عدد آبی بر جذابیت آنها بر حشرات تأثیر معنی‌دار ندارد.

مقایسه میانگین‌ها برای داده‌ها نشان داد که کارت‌‌های زرد بیشترین جذابیت و کارت‌های آبی کمترین جذابیت را برای حشرات مفید خانواده‌ی Chalcidoidae، Coccinellidae، Chrysopidae، Staphylinidae، Forficulidae و Carabidae دارد. بیشترین تعداد حشرات جذب شده به کارت‌های چسبدار رنگی زرد در حشرات مفید Chalcidoidae (میانگین 8/164 تیمار یک کارت زرد Y1) مشاهده گردید (جدول 3). نتایج بیانگر آنست که در حشرات مفید گرایش به تله چسبدار زرد بیشتر از رنگ آبی این نوع تله است. به عبارت دیگر تله‌های زرد بهتر حضور حشرات مفید را نشان می‌دهند و کاربرد مخلوطی از تله‌های چسبدار زرد و آبی الزامی نیست.

اثر کارت‌های رنگی چسب‌دار بر جذب حشرات آفت

تجزیه واریانس نشان داد که بین تیمارها از نظر جذب حشرات آفت Chrysomelidaeو Jassidaeبه ترتیب در سطح یک درصد و پنج درصد اختلاف معنی‌دار وجود دارد (جدول 4). ولی در سایر حشرات آفت، اختلاف در این ویژگی معنی‌دار نیست. مقایسه میانگین‌ داده‌ها نشان داد که کارت‌‌های زرد بیشترین جذابیت را برای حشرات آفت خانواده‌ی Chrysomelidae، Jassidae، Gryllidae و Gelechiidae دارند. در تمام مقایسه‌های مستقل در مورد حشرات آفت خانواده‌ی Thripidae، Chrysomelidae، Lygaeidae، Pentatomidae، Acrididae، Noctuidae، Gryllidae و Aphidae تفاوت معنی‌دار وجود ندارد. یعنی در مورد این حشرات تله‌های رنگی تفاوتی از نظر جذابیت نداشته‌اند (جدول 4).

بیشترین تعداد حشرات آفت جذب شده به کارت‌های چسبدار رنگی به ترتیب در حشرات آفت Jassidae (میانگین 4/120 تیمار Y2) و Lygaeidae (میانگین 3/23 تیمار Y1B1) مشاهده گردید (جدول 5).

به این ترتیب در حشرات آفت میزان جذابیت به تله‌های زرد یا آبی بجز دو خانواده Chrysomelidae و Jassidae یکسان است و در مجموع کاربرد مخلوطی از دو رنگ زرد و آبی در نتایج بدست آمده در مورد آفات تاثیر معنی‌دار ندارد.

همبستگی اثر کارت‌های رنگی چسب‌دار بر جذب حشرات آفت و مفید در مزرعه ذرت

محاسبه ضرایب همبستگی نشان داد بین تعداد حشرات Coccinellidae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار و حشرات Chrysopidae، Staphylinidae، Forficulidae و Carabidae همبستگی مثبت و معنی‌داری در سطح یک درصد وجود دارد (جدول 6). این یعنی هر چه تعداد حشرات Coccinellidae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار بیشتر باشد به همان نسبت حشرات جذب شده Staphylinidae، Forficulidae و Carabidae نیز بیشتر خواهد بود. این رابطه می‌تواند احتمالاً از زنجیره غذایی مشابه بین آنها بوجود آمده باشد. بین تعداد حشرات Coccinellidae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار و حشرات Chalcidoidae و Anthocoridae همبستگی منفی مشاهده گردید ولی این همبستگی معنی‌داری نشد (جدول 6).

بین تعداد حشرات Chrysopidae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار و حشرات Chalcidoidae و Carabidae همبستگی مثبت و معنی‌داری در سطح یک درصد مشاهده گردید (جدول 6). این بدین معنی است که هر چه تعداد حشرات Chrysopidae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار بیشتر باشد به همان نسبت حشرات جذب شده Chalcidoidae و Carabidae نیز بیشتر خواهد بود..

همچنین محاسبه ضرایب همبستگی نشان داد که بین تعداد حشرات Staphylinidae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار و حشرات Carabidae همبستگی مثبت و معنی‌داری در سطح یک درصد وجود دارد (جدول 6). این یعنی هر چه تعداد حشرات Staphylinidae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار بیشتر باشد به همان نسبت حشرات جذب شده Carabidae نیز بیشتر خواهد بود و همینطور بین تعداد حشرات Forficulidae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار و حشرات Carabidae و Chalcidoidae به ترتیب همبستگی مثبت و منفی معنی‌داری در سطح پنج درصد مشاهده گردید (جدول 6). یعنی هر چه تعداد حشرات Forficulidae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار بیشتر باشد به همان نسبت حشرات جذب شده Carabidae بیشتر و Chalcidoidae کمتر خواهد بود. این رابطه ممکن است بدلیل تفاوت در ارتباط شکارگر - شکار و انگل و میزبان باشد و احتمالاً آفات انگلی شده با Chalcidoidae توسط حشرات Carabidae و Forficulidae نیز تغذیه شده‌اند.

محاسبه ضرایب همبستگی نشان داد که بین تعداد حشرات Chrysomelidae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار و حشرات Jassidae (سطح یک درصد)، Pentatomidae و Aphidae (سطح پنج درصد) همبستگی مثبت و معنی‌داری وجود دارد. یعنی هر چه تعداد حشرات Chrysomelidae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار بیشتر باشد به همان نسبت حشرات جذب شده Jassidae، Pentatomidae و Aphidae نیز بیشتر خواهد بود و بین تعداد حشرات Jassidae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار و حشرات Gelechiidae نیز همبستگی مثبت و معنی‌داری در سطح یک درصد مشاهده گردید و این بدین معنی است که هر چه تعداد حشرات Jassidae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار بیشتر باشد به همان نسبت حشرات جذب شده Gelechidae نیز بیشتر خواهد بود (جدول 6). همچنین محاسبه ضرایب همبستگی نشان داد که بین تعداد حشرات Lygaeidae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار و حشرات Pentatomidae (سطح یک درصد)، Noctuidae و Gryllidae (سطح پنج درصد) همبستگی مثبت و معنی‌داری وجود دارد. یعنی هر چه تعداد حشرات Lygaeidae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار بیشتر باشد به همان نسبت حشرات جذب شده Pentatomidae، Noctuidae و Gryllidae نیز بیشتر خواهد بود. همچنین بین تعداد حشرات Pentatomidae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار و حشرات Gryllidae همبستگی مثبت و معنی‌داری در سطح یک درصد مشاهده گردید و این یعنی هر چه تعداد حشرات Pentatomidae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار بیشتر باشد به همان نسبت حشرات جذب شده Gryllidae نیز بیشتر خواهد بود. وجود ضرایب همبستگی‌ مثبت بین آفات با توجه به رقابت بین آنها عادی بنظر نمی‌رسد بنابر این ممکن است به علت دخالت عوامل مستقل از جمعیت این وضعیت دیده بوجود آمده باشد به عبارت دیگر جمعیت آفات ذکر شده احتمالاً بر اثر عوامل مستقل از جمعیت تغییر می‌نماید.

محاسبه ضرایب همبستگی نشان داد که بین تعداد حشرات Thripidae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار و حشرات Coccinellidae (سطح یک درصد) و Staphylinidae (سطح پنج درصد) همبستگی مثبت و معنی‌داری وجود دارد و این بدین معنی است که هر چه تعداد حشرات Thripidae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار بیشتر باشد به همان نسبت حشرات جذب شده Coccinellidae و Staphylinidae نیز بیشتر خواهد بود و همینطور بین تعداد حشرات Chrysomelidae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار و حشرات Chrysopidae (سطح یک درصد)، Staphylinidae (سطح پنج درصد) و Chalcidoidae (سطح پنج درصد) همبستگی مثبت و معنی‌داری مشاهده گردید. یعنی هر چه تعداد حشرات Chrysomelidae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار بیشتر باشد به همان نسبت حشرات جذب شده Chrysopidae ، Staphylinidae و Chalcidoidae نیز بیشتر خواهد بود (جدول 6). ضرایب مثبت همبستگی در بین حشرات مفید نیز ممکن است نتیجه دخالت عوامل مستقل از جمعیت باشد.

همچنین بین تعداد حشرات Jassidae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار و حشرات Chrysopidae (سطح یک درصد) و Chalcidoidae (سطح پنج درصد) همبستگی مثبت و معنی‌داری مشاهده گردید. یعنی هر چه تعداد حشرات Jassidae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار بیشتر باشد به همان نسبت حشرات جذب شده Chrysopidae و Chalcidoidae نیز بیشتر خواهد بود و بین تعداد حشرات Lygaeidae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار و حشرات Forficulidae در سطح یک درصد همبستگی مثبت و معنی‌داری مشاهده گردید. این یعنی اینکه هر چه تعداد حشرات Lygaeidae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار بیشتر باشد به همان نسبت حشرات جذب شده Forficulidae نیز بیشتر خواهد بود.

با محاسبه ضرایب همبستگی معلوم شد که بین تعداد حشرات Pentatomidae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار و حشرات Forficulidae در سطح یک درصد همبستگی مثبت و معنی‌داری وجود دارد. یعنی هر چه تعداد حشرات Pentatomidae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار بیشتر باشد به همان نسبت حشرات جذب شده Forficulidae نیز بیشتر خواهد بود و بین تعداد حشرات Acrididae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار و حشرات Chrysopidae همبستگی مثبت و معنی‌داری در سطح پنج درصد مشاهده گردید. یعنی هر چه تعداد حشرات Acrididae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار بیشتر باشد به همان نسبت حشرات جذب شده Chrysopidae نیز بیشتر خواهد بود. همینطور بین تعداد حشرات Gryllidae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار و حشرات Staphylinidae همبستگی مثبت و معنی‌داری در سطح پنج درصد مشاهده گردید. یعنی هر چه تعداد حشرات Gryllidae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار بیشتر باشد به همان نسبت حشرات جذب شده Staphylinidae نیز بیشتر خواهد بود و بالاخره بین تعداد حشرات Gelechiidae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار و حشرات Chalcidoidae در سطح یک درصد همبستگی مثبت و معنی‌داری مشاهده گردید. یعنی هر چه تعداد حشرات Gelechiidae جذب شده به تله‌های رنگی چسبدار بیشتر باشد به همان نسبت حشرات جذب شده Chalcidoidae نیز بیشتر خواهد بود. اصولاً انتظار داریم با افزایش دشمنان طبیعی از حشرات آفت کاسته شود ولی وجود همبستگی مثبت و معنی‌دار در اینجا نیز ممکن است بدلیل عوامل مستقل از جمعیت باشد.

منابع:

حق‌شناس، ع.ر. ضرابی، م. و افیونی، د. 1387. بررسی تأثیر تله‌های چسبنده با رنگ‌های مختلف در جلب کک چغندر Chaetocnema tibialis Illiger(col., Chrysomelidae) در استان اصفهان. مجله چغندر قند 24(1): 105-97.

Adams RG, Los LM (1986) Monitoring adult corn flea beetle (Coleoptera, Chrysomelidae) in sweet corn fields with color sticky traps. Environmental Entomology 15:867-878.

Anonymous. (2011). (Farlex) Retrieved from the free dictionary: http://www.thefreedictionary.com/Pest

Esker PD, Obrycki J, Nutter FW (2002) Temporal distribution of Chaetocnema pulicaria (Coleoptera: chrysomelidae) populations in Iowa. J. Econ. Entomol. 95: 739-747.

Harman, J. A., Mao, C. X. and Morse, J. G. (2007). Selection of colour of sticky trap for monitoring adult bean thrips, Caliothrips fasciatus (Thysanoptera: Thripidae). Pest Management Science 63(2): 210-216.

Sullivan, d. j. (2008). Aphids (Hemiptera: Aphididae). J. L. Capinera in, Encyclopedia of Entomology Volume4). University of Florida: Springer).